پلاتین چیست؟

پلاتین چیست؟

یک فلز گرانبها و سفید نقره ای ، عنصر شیمیایی شماره اتمی 78 است. اولین بار در قرن شانزدهم توسط اسپانیایی ها در آمریکای جنوبی یافت شد و در جواهرات ، تماس های الکتریکی ، تجهیزات آزمایشگاهی و کاتالیزورهای صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. پلاتین یک عنصر شیمیایی با نماد Pt و عدد اتمی 78 است. این فلز متراکم ، انعطاف پذیر ، شکل پذیر ، بسیار غیرفعال ، گرانبها ، سفید نقره ای است. نام آن از اصطلاح اسپانیایی platino به معنی "نقره کمی" گرفته شده است. پلاتین یکی از کم واکنش ترین فلزات است. پلاتین تقریباً همیشه گرانتر از طلای سفید است زیرا 30 برابر نادرتر است و بسیار کمتر از طلا استخراج می شود.  همین حلقه پلاتینی نیز گرانتر است زیرا معیار قیمت فلزات گرانبها از نظر وزنی است.

پلاتین - نماد شیمیایی PT - به عنوان فلزی "نجیب" طبقه بندی می شود. این بدان معنی است که غیرفعال است و با گذشت زمان لکه دار نمی شود ، زنگ نمی زند ، تغییر رنگ نمی دهد. پلاتین از نادرترین عناصر در پوسته زمین است و غلظت آن فقط ۵ در میلیارد است. پلاتین به صورت آزاد در طبیعت وجود دارد و معمولاً همراه دیگر فلزهای خانواده پلاتین یعنی پالادیم، روتنیم، رودیم، ایریدیم و اسمیم دیده می‌شود. همگی این ۶ عنصر ویژگی‌هایی شبیه به هم دارند و عناصری بسیار نادر هستند. نخستین مورد شناخته‌شده از کاربرد پلاتین در تاریخ بشر به بومیان قاره آمریکا در کشور اکوادور کنونی برمی‌گردد که این فلز را از شن‌های رودخانه به دست آورده و از آلیاژ پلاتین و طلا برای ساخت زینت‌آلات استفاده می‌کردند. ژولیوس سزار اسکالیگر مردم‌شناس ایتالیایی در سال ۱۵۵۷ نخستین اروپایی بود که وجود این فلز را گزارش کرد. وی آن را فلزی توصیف کرده بود؛ «که نه آتش و نه هیچ ابزار اسپانیایی قادر به ذوب کردن آن نیست». این توصیف اشاره به دمای بالای ذوب این فلز دارد. نقطه ذوب پلاتین ۱۷۶۸ درجه سانتیگراد و نقطه جوش آن در ۳۸۲۵ درجه است.

قیمت پلاتین از طلا نوسان بیشتری دارد. این فلز معمولاً در وضعیت ثبات و رشد اقتصادی گرانتر از طلاست و قیمت آن تا دو برابر طلا می‌رسد اما در دوره‌های بی‌ثباتی اقتصادی گاهی از طلا ارزانتر می‌شود. چراکه پلاتین در درجه اول کاربرد صنعتی دارد و در زمان رشد اقتصادی تقاضای آن افزایش پیدا می‌کند در حالی که طلا بیشتر کاربرد سرمایه‌گذاری دارد و در زمان ناآرامی اقتصادی تقاضای آن بیشتر می‌شود. مثلاً در جریان رکود اقتصادی سال ۲۰۰۸ قیمت پلاتین از ۲۲۵۲ دلار برای هر اونس تروا (۳۱٫۱ گرم) به ۷۷۴ دلار رسید و در واقع دوسوم ارزش خود را از دست داد اما در همان مقطع طلا از ۱۰۰۰ دلار به ۷۰۰ دلار کاهش یافت و فقط کمتر از یک‌سوم ارزش آن کاهش یافت. قیمت پلاتین در ژوئیه سال ۲۰۲۰ حدود ۸۵۰ دلار برای هر اونس (نزدیک به ۶۰۰هزار تومان برای هر گرم) بوده‌است.

آیا طلای سفید همان پلاتین است؟! 

معرفی طلای سفید

طلای سفید نامی است که به آلیاژی از طلا همراه با دست‌کم یک فلز سفیدرنگ گفته می‌شود. آلیاژ طلا برای ساخت طلای سفید معمولاً نیکل، منگنز، و پالادیم و در مواردی نقره، روی، پلاتین، و مس است. البته رنگ طلای سفید مرسوم در جواهرسازی رنگ واقعی این آلیاژ نیست، بلکه با روکش کردن طلا از فلز رودیم به دست می‌آید. از آن‌جا که طلا در حالت خالص بسیار نرم است، در جواهرسازی با افزودن فلز دیگری آن را مقاوم‌تر می‌سازند. برای ساخت طلای زرد معمولاً از مس استفاده می‌شود، اما برای طلای سفید از فلزی سفید یا نقره‌ای رنگ استفاده می‌شود. ویژگی‌های طلای سفید بسته به نوع و مقدار فلزی است که به طلا اضافه می‌شود. نیکل فلزی محکم و سخت است و در نتیجه آلیاژ طلا و نیکل برای ساخت حلقه، سنجاق و گیره مناسب است. آلیاژ طلا و پالادیم نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتر است و برای سرویس‌های جواهرات و سنگ‌های قیمتی کاربرد دارد. گاهی فلزات دیگری مثل مس، نقره و پلاتین هم برای افزودن مقاومت و افزایش وزن طلای سفید هم به این آلیاژ اضافه می‌شوند. آلیاژ طلا و نیکل ارزان‌تر از طلا و پالادیم است، اما برخی افراد به نیکل حساسیت دارند و استفاده طولانی از طلا‌های حاوی نیکل در آن‌ها موجب بروز جوش‌های پوستی می‌شود. در طلای سفید هم مثل طلای زرد میزان طلای خالص عیار نامیده می‌شود. عیار ۱۸ از ۲۴ به معنای ۱۸ قسمت طلا و ۶ قسمت فلز یا فلزات دیگر است.

معرفی پلاتین

پلاتین یکی از عنصر‌های شیمیایی و از خانواده فلزات محسوب می‌شود. این عنصر که از گروه فلزات واسطه به رنگ سفید-خاکستری، متراکم، رسانا و شکل‌پذیر است از باارزش‌ترین فلزات گران‌بها محسوب می‌شود. پلاتین کمترین واکنش‌پذیری در بین تمامی فلزات را دارد و همچنین مقاومت بسیار بالایی نسبت به خوردگی دارد و حتی در محیط‌های بسیار داغ نیز این ویژگی را حفظ می‌کند. بیشتر کاربرد‌های پلاتین به دلیل این ویژگی‌ها و خاصیت کاتالیزوری بالای آن است. بیشترین استفاده پلاتین در ساخت مبدل‌های کاتالیست و جواهرات است.

ابزار‌های مخصوص آزمایشگاهی، اتصال‌های الکتریکی و الکترودها، تجهیزات پزشکی و دندان‌پزشکی، دستگاه‌های مقاوم در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی، تجهیزات حرارت‌سنج برای کوره‌های الکتریکی، پوشش موشکها، و سوخت موتور جت از دیگر موارد استفاده این فلز است.

تفاوت طلای سفید و پلاتین

•  فلز پلاتین از مقاومت و وزن بیشتری نسبت به طلای سفید برخوردار است.
•  پلاتین به طور طبیعی دارای رنگ سفید بوده و درخشندگی بیشتری از طلای سفید دارد.
•  پلاتین در مقایسه با طلا کمیاب‌تر بوده و به همین دلیل گرانبها‌تر است.
•  فلز پلاتین مقاومت بیشتری از خود در برابر کدر شدن دارا است.